به مناسبت فرار شاه
نگاهی به چند کتاب انتشارات سوره مهر درباره شاه مخلوع و فرار او از ایران.
26 دی ماه 1357، برای ما ایرانی ها روز سرنوشت سازی است. در این روز تاریخی، محمدرضا شاه پهلوی مجبور به فرار از ایران می شود و به فاصله کوتاهی پس از آن، انقلاب اسلامی ایران به پیروزی می رسد. به این واقعه در کتاب های مختلفی از جنبه های گوناگون تاریخی، تحلیلی و داستانی پرداخته شده است. انتشارات سوره مهر حوزه هنری نیز کتاب های پرفروشی را با محوریت انقلاب اسلامی ایران و فرار شاه منتشر کرده که در این یادداشت به برخی از مهم ترین و پرمخاطب ترین این آثار اشاره می شود.
شاه بی شین
روایت غالب در رمان «شاه بی شین» نوشته محمدکاظم مزینانی، روایت دوم شخص است که فضای گسترده ای از رمان را از آن خود کرده و به بازگویی زندگی شاهنشاه ایران می پردازد؛ از روزی که پدر با چکمه های خود پا به خانه می گذراد و خبر شاه شدن خود را می دهد تا روزی که این شاه از سر آوارگی از کشوری به کشور دیگر پناهنده می شود ... این روایت که به مانند همزادی برای شاه، او و اطرافیانش را دنبال می کند صرفا در دست شاه باقی نمی ماند و همسرش فرح نیز بخش اندکی از بازگویی این تاریخ را عهده دار می شود؛ از روزهای فقر و فلاکت در پاریس تا مبدل شدن به زن اول دربار و شرکت در امور فرهنگی و ... .
در کنار این روایت اصلی، روایت دیگری وجود دارد که به توصیف خانواده ای تهیدست در یکی از روستاهای دامغان می پردازد؛ خانواده ای کوچک در یک محیط روستایی و به دور از هیاهوی پایتخت و فضای شهری. این روایت که در تضاد با روایت اول قرار دارد، تلاش می کند فاصله میان دربار پادشاه و مردم جامعه، افزایش نارضایتی و اعتراض و در ادامه انقلاب مردم ایران را به نمایش بگذارد.
این رمان در 20 فصل نوشته شده و محوریت ماجراهای آن مربوط به زندگی شاه مخلوع (محمدرضا پهلوی) است که از زمان تولد تا مرگ او را روایت می کند. داستان از زمان عمل جراحی شاه در مصر شروع می شود و سپس با نگاهی به گذشته، از کودکی تا لحظه مرگ محمدرضا از زبان او روایت می شود. محمدکاظم مزینانی برای تنوع بخشیدن به اثر خود، این زندگی به ظاهر پرطمطراق، اما کسالت آور را از زاویه دیدهای مختلف روایت کرده تا فصل های مختلف رمان برای خواننده جذابیت لازم را داشته باشد.
آه با شین
مجموعه کاریکاتور عصر تباهی، تالیف مهدی امینی، در قالب هنر، پژوهش و اسناد جریان های مهم تاریخ ایران را از کودتای 28 مرداد سال 1332 تا 22 بهمن سال 1357 بازگو می کند. ترجمه متن این کتاب به زبان انگلیسی هم فرصتی برای معرفی و شناساندن این ابعاد تاریخی به سایر کشور های جهان است
کتاب «آه با شین» نوشته محمدکاظم مزینانی نیز روایت فعالیت یک مبارز انقلابی چپ با فضای فکری کمونیستی است که از دهه 20 شمسی و بدو تولد شخصیت اصلی داستان آغاز می شود و تا سال 90 ادامه دارد. در این رمان به نوعی به تناقضات و تفاوت های نسلی بین شخصیت اصلی و فرزندش اشاره شده است. این رمان که برگزیده جشنواره داستان انقلاب است به عنوان رمان برگزیده جایزه جلال که گران ترین جایزه ادبی کشور محسوب می شود نیز معرفی شده است.
در بخش هایی از این کتاب می خوانیم: :"... نطفه شازده در همین عمارت کاشته شده بود، در همین اتاق پنج دری، پای طاقچه های گچ بری شده و سقف آینه کاری، مثل نطفه یک دختر و هفده پسر دیگر، از زن های صیغه ای و عقدی، آسمان اعیانی عمارت، زن هایی با پیراهن حریر عروسی و یقه دالبر دلبرانه، روی قالیچه ای ترکمنی که دو تا غزال از دویست سال پیش میان رج های ابریشمی آن گیر افتاده بودند و هرچه می دویدند به جایی نمی رسیدند ...
طنز درباره پهلوی
محمدعلی علومی در «طنز درباره پهلوی»، آثار طنز
پردازان مطرح کشور را از دوره پهلوی اول تا انقلاب اسلامی گردآوری کرده است. او در
این کتاب دست به انتخاب اشعار و متون طنزی زده که دارای بار مفهومی اجتماعی و سیاسی
هستند و رفتارها و سیاست های رژیم پهلوی را در خود منعکس می کنند؛ در عین حال فخیم،
فاخر و آموزنده نیز به شمار می آیند.
وی همچنین در
این کتاب در کنار انتخاب و بازنشر این مطالب طنز، به ارائه یادداشتی از نقطه نظر
شخصی خود درباره تحلیل آن متن نیز پرداخته و به گفته خود در مقدمه کتاب سعی کرده
رویکرد مفهومی و محتوایی را در نقد و بررسی آثار ارائه شده در کتاب برگزیند.
این کتاب، آثار طنز پردازانی از دوران پهلوی اول و دوم و
دوران پس از پیروزی انقلاب اسلامی را در بر می گیرد و بیشتر حول موضوعاتی چون جنبش
ملی شدن صنعت نفت، کودتای 28 مرداد، اصلاحات ارضی، زنان و موضوعاتی مشابه است.
شاهنشاه در کوچه دلگشا
کتاب شاهنشاه در کوچه دلگشا، نوشته محمدعلی علومی، داستان طنزی درباره روابط پنهانی رضاشاه پهلوی با اشخاص متعدد و کشورهای دیگر است. صحبت های شاه با شوستر، نیکسون، زنان دربار و شخصیت های سیاسی سایر کشورها، اوضاع سیاسی و مبارزات مردم، مذاکرات با رجال سیاسی ایران از جمله هویدا، تیمسار نصیری، شب نشینی ها و قمار درباریان، سفر هفت ساعته شاه به زمان آینده و مشاهده مبارزات مردم و... از جمله مواردی است که به صورت طنز در این داستان آمده است.
این کتاب درباره وقایع تاریخ معاصر ایران مانند کودتای 28 مرداد 32 و عملیات آژاکس است. به شاه خبر می دهند که انگلستان قصد کودتا دارد و می خواهد سلسله جدیدی را حاکم کند. شاه به سبک شاه عباس با لباس مبدل به کرمان می رود، چون آنجا یکی از مراکز قدیمی نفوذ استعمار بریتانیا و مقر پلیس جنوب بوده است و به این ترتیب یک دیکتاتور با اقشار پایین جامعه همنشین می شود. فضای این رمان به فراخور موضوع، آمیخته ای از طنز و ترس است و از رهگذر این حالت گروتسک، به جهان داستان های کافکا نزدیک می شود.
عصر تباهی
مجموعه کاریکاتور عصر تباهی، تالیف مهدی امینی، در قالب هنر، پژوهش و اسناد جریان های مهم تاریخ ایران را از کودتای 28 مرداد سال 1332 تا 22 بهمن سال 1357 بازگو می کند. ترجمه متن این کتاب به زبان انگلیسی هم فرصتی برای معرفی و شناساندن این ابعاد تاریخی به سایر کشور های جهان است.
زمینه مجموعه کاریکاتور «عصر تباهی» تاریخی پژوهشی است و می توان گفت این مجموعه، اثر تازه ای در این زمینه است.
امینی، مولف این کتاب، درباره لزوم انتشار چنین مجموعه ای گفته است: تا به حال اگر آثار هنری و پژوهشی منتشر شده در قالب فرم بوده است. مقام معظم رهبری نیز بر استفاده از هنر تاکید زیادی داشته اند و احساس می کنم در این زمینه عقب هستیم و با توجه به آثاری که غربی ها در زمینه تاریخ خود منتشر کرده اند خلاء بزرگی داریم. نمونه های آثار تاریخی وجود دارد که هنرمندان دیگر کشورها تاریخشان را به طنز و کاریکاتور روایت کرده اند اما در کشور ما آثاری از این دست کمتر تالیف شده است.
